Kosiska

Kościół p.w. św. Piotra i Pawła

Kościół istniał już przed 1315 rokiem. 6 IV 1315r.w rozporządzeniu biskupa wrocławskiego Henryka, mówiący o kościele w Kępach, (...) że jest on podporządkowany do parafii w Kosiskach. W 1649 roku ustanowiono tutaj ewangelicką gminę a jej pastorem został Christian Ludwig z Legnicy.
Po konwencji altransztadzkiej z 1707 roku, na Śląsku nastąpiło ożywienie budowlane i przebudowano kościół tak aby przystosować go do wymogów ówczesnej liturgii i większej liczby wiernych. Różne proporcje pomiędzy prezbiterium, nawą i zachodnią częścią kościoła świadczą o poszerzeniu pierwotnej nawy o dwa przęsła. Pozwoliło to na wprowadzenie do wnętrza nawy dodatkowych empor, zwiększając jego pojemność.
Bryła kościoła jest zwarta i symetryczna, otoczona murem cmentarnym z bramami. Zbudowany na planie krzyża, jednonawowy, nawa znacznie szersza od prezbiterium. Na osi kościoła znajduje się chór trójbocznie zamknięty, na sposób protestancki opasając nawę w kierunku łuku tęczowego. Obecnie chór, tylko w części organowej. Stare prezbiterium przedzielono murem tworząc w jego szczycie kanzelaltar, czyli połączenie ołtarza z amboną. Nad przedsionkiem z dzwonami opisanymi w wizytacji, nadbudowano dwie kondygnacje, które tworzyły czworoboczną wieżę. Jej zwieńczeniem jest baniasty hełm z belwederem. Całość kościoła przykryta jest dachami mansardowymi z wystawkami zamkniętymi trójkątnymi szczytami. Od 1891 roku kościół pod patronatem majątku ziemskiego. Uwidoczniony herb z jednorożcem na jednej z płyt, posłużył jako trzymacz w herbie wielkim gminy. W połowie lat sześćdziesiątych wnętrze kościoła przebudowano, zlikwidowano górne piętra chórów. Ołtarz główny umiejscowiony po stronie północnej nawy, przeniesiono na wschodnią stronę, przeniesiono również wejście na ambonę. Na cmentarzu do lat siedemdziesiątych istniało mauzoleum rodziny Unger. Z tą rodziną wiąże się neobarokowa przebudowa kościoła i jego wystrój wnętrza. Kościół parafialny - pw. śś Piotra i Pawła wraz z murem i bramą, został wpisany do rejestru zabytków w 1984 roku.

• Tekst opracował Krzysztof Szozda.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Grabstein für Hans Lewe von Koska und Zavbelau † 1551 mit der Figur des Verstorbenen in Lebensgröße.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1551. Leuwen, Hans v. d. Koska und Zabelau.
• 1610. Mencel, Sara, geb. Bartischin.
• 1735. Taubadel, Jul. Elis, v., geb. v. Nimptsch.
• 1753. Exner, Christof, M., Pastor.
• 1770. Falkenhayn, Hel. Soph. v., geb. v. Lüttwitz.
• 1787. Rupricht, Fr. Wilh., General-Pächter, u. Frau
• 1787. Rupricht, Ros., geb. Matschkin, gest. 1791.

Płyta nagrobna Hansa von Leuwen † 1551

Płyta nagrobna Hansa von Leuwen z Koski i Zabelau, zmarłego w dzień Marii Magdaleny 1551 roku. U góry po lewej stronie jako herb ojczysty występuje von Leuwen, natomiast po prawej jako macierzysty herb rodziny von Renschberger.

Epitafium Heleny von Falckenhayn † 1770

Epitafium wewnątrz kościoła za amboną poświęcone Helene Sophie von Falckenhayn zd. von Lüttwitz, żonie rycerza i królewskiego pruskiego radnego Hanssa Wolffa von Falckenhayn, urodzonej 4 października 1731 roku a zmarłej 16 lipca 1770 roku. W trakcie 21 lat małżeństwa została 13 razy matką. Na płycie epitafijnej znajdują się cztery herby a mianowicie - ojczyste to von Falckenhayn i von Rothkirch a macierzyste to von Falckenhayn i von Nostwitz.

Denckmahl
der Hoch und wohlgebohrnen Frauen
Frauen Helena Sophia
von Falckenhayn
Gebohren von Lüttwitz
diese verehrungs würdige war die Gemahlin
des Hoch und wohlgebohrnen Ritters und Herrn
Herr Hanss Wolff von Falckenhazn
Königlich Preususchen Land Raths
Erb und Lehns Herein
auf Bartzdorff Aniskau und Ausche
sie war gebohren zu Greblin
den 4 October 1731
hat in der Ehe gelebt 21 Jahr 2 Monath
zur Well gebracht 13 Kinder
und Starb in Bartzdorff
den 17 July 1770 in Wochen
Ihre gebeine ruhen zu Lüssen
inder Erb Gruft.

Epitafium Friedricha Reupricht † 1787

Epitafium poświęcone Friedrichowi Wilhelmowi Reupricht, generalnemu dzierżawcy Pęczkowa, urodzonemu 15 października 1727 roku a zmarłemu 13 czerwca 1787 roku, oraz jego żonie Rosinie Repricht zd. Matschkin, urodzonej 28 listopada 1731 roku a zmarłej 3 marca 1791 roku. Epitafium wystawił ich syn Carl Friedrich Wilhelm Reupricht.

Epitafium Sary Mentcel † 1610

Epitafium poświęcone Sarze Mentcel zd. Bartisch von Obermos, żonie Daniela Mentcel tutejszego proboszcza, zmarłej 7 września 1610 roku w wieku 23 lat. Epitafium jest bardzo zwietrzałe i częściowo praktycznie nieczytelne ale dzięki zdjęciu jakie otrzymałem od Krzysztofa Szozdy udało mi się odczytać całą inskrypcję.

IM 1610. JAHRE DEN 7.
SEPTEMBRIS IST IM HER=
REN SANFT VND SELIG
EINGESCHLAFFEN DIE
ERBARE VND TVGENT=
SAME FRAW SARA BAR=
TISCHIN VON OBERMOS
DES ERWÜRDIGENN
VND WOLGELARTEN
HERREN DANIELS MENT
´CEL PFARHERRN DIE
´SER KIRCHEN EHELICHE
GELIEBTE HAVSFRAW
IHRES ALTERS IM 23
JAHRE DERER SEELEN
GOTT GENADE

Epitafium Julianae von Taubadel † 1735

Epitafium poświęcone Julianae Elisabet von Taubadel zd. von Nimptsch, urodzonej 11 listopada 1677 roku. 11 lutego 1699 roku wyszła za mąż za George Siegmunda von Taubadel. Zmarła 31 października 1735 roku.